မာယာလူမျိုးများ(Maya)

မာယာလူမျိုးများ(Maya)

မာယာလူမျိုးများသည် အတိတ်မှာကျန်ရစ်ခဲ့ပြီ ဖြစ်သော်လည်း ယင်းတို့၏လျိုဝှတ်ချက်များကမူ ခေတ်သစ်လူသားတို့နောက်မှ တကောက်ကောက်လိုက်ပါလို့နေချေသည်။ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါ်င်း ၅၀၀၀ လောက်က ယင်းတို့၏ယဉ်ကျေးမူများသည် မတ်ဆီက်ို၊ ဟွန်ဒူးရပ်စ်၊ အယ်ဆယ်ဗေးဒါး၊ဂွါဒီမာလာ၊ ယူဂန္ဓာနိူင်ငံများတွင် ထွန်းကားခဲ့ပေသည်။

မာယာလူမျိုးတို့၏ ယဉ်ကျေးမူဆိုင်ရာ လူ့အဖွဲ့အစည်းကို ဂန္တဝင်ခေတ်မတိုင်မီ(Pre-Classic period)ကာလဖြစ်သော ဘီစီ ၂၀၀၀ မှ အေဒီ၂၅၀အတွင်းရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းထားကြသည်။ ထိုကြောင့် မာယာလူမျိုးများသည် ရှည်လျားသော သမိုင်းကြောင်းများ ရှိကြပြီး အနောက်ကမ္ဘာခြမ်းရှိ ဒေသများထဲတွင်လည်း ယဉ်ကျေးမူအတိုးတတ်ဆုံးသော လူမျိုးများဟု ဆိုနိူင်သည်။ ယင်းနိူင်ငံများထဲမှာ ဂွာဒီမာလာနိူင်ငံရှိ ကျွန်းမြို့လေးတစ်မြို့ဖြစ်သော Tayasal သည် မာယာလူမျိုးများ၏ နောက်ဆုံးအင်ပါယာဖြစ်ခဲ့ပြီး ၁၉၆၉ခုနှစ်မတိုင်မီထိ တည်ရှိခဲ့သည်ဟုလည်း ဆိုကြသည်။ အခြားသမိုင်းများအရကမူ ၁၆ရာစုတွင် စပိန်များရောက်ရှိလာကာ နယ်မြေသိမ်းပိုက်မူများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြသောကြောင့် မာယာယဉ်ကျေးမူများ ကွယ်ပျောက်ခဲ့ရခြင်း ဖြစ်သည်ဟူ၏။ အထူးသဖြင့် ၁၅၂၇ခုနှစ်တွင် မက္ကဆီကိုတွင်ရှိသော ယင်းတို့၏ Yucatanဒေသကို စပိန်တို့မှ သိမ်းပိုက်ခဲ့ကြခြင်းဖြစ်သည်။

မာယာယဉ်ကျေးမူ ခေတ်ကြီးတွင် ပေါ်ထွန်းခဲ့သောယဉ်ကျေးမူများအကြောင်းကို ဂွါဒီမာလာမှာတွေ့ရသော ပိုပုဗူ မှတ်တမ်းတွင်အက္ခရာတင်ထားခဲ့ကြသည်။ ထိုမှတ်တမ်းအရ မာယာယဉ်ကျေးမူခေတ်တွင် ထွန်းကားခဲ့သော ပညာရေးနှင့်ဘာသာရေးကို သိရှိခဲ့ကြခြင်းလည်းဖြစ်သည်။ ထိုသိရှိချက်များထဲတွင် မာယာလူမျိုးများသည် ပျောက်ကွယ်သွားပြီးဖြစ်သည်ဟု လူအများက သိရှိထားပါသော်လည်း အချို့သော သုတေသနပညာရှင်များကမူ ယင်းတို့သည် အမေရိကတိုက်အတွင်း၌ နေထိုင်မူအချို့ရှိနေဆဲဟု ဆိုကြသည်။ အချို့ပညာရှင်များကမူ ဂွာဒီမာလာ၏ လူဦးရေတစ်ဝက်ခန့်မှာ မာယာလူမျိုးများမှ ဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်သည်ဟု ဆို၏။

ဘာသာရေးပိုင်းတွင်မူ မာယာလူမျိုးများသည် Itzamna(နေနတ်ဘုရား) နှင့် Yum Kaax(စားနပ်ရိက္ခဆိုင်ရာနတ်) နတ်ဘုရားတို့ကို အထူးကိုးကွယ်ကြသည်။ အထူးသဖြင့် Itzamna သည် ဖန်တီးသူဘုရားဖြစ်ပြီး သူသည်စကြ၀ဠာထဲတွင် ပါဝင်သော နေနတ်ဘုရားတစ်ပါးဖြစ်သည်ဟူ၏။ မှတ်တမ်းများအရ မှတ်တမ်းတင်ထားသော မာယာတို့၏ အခြားနတ်ဘုရားများထဲတွင် ဟွန်ဟွန်းနူးဖူ၊ Kiciche ပြောင်းဖူးနတ်ဘုရားနှင့် Tohilနတ်ဘုရားတို့ကိုပါ တွေ့ရပြီး လနတ်ဘုရားမ Awilix နှင့်တောင်နတ်ဘုရား Jacawitz တို့ကိုလည်း ဖော်ပြထားသည်။ နတ်ဘုရားများနှင့် ပတ်သက်၍ ယင်းတို့၏ ပီရမစ်များတွင် ဘာသာရေးပွဲတော်များ ကျင်းပလေ့ ရှိကြသည်။ ထိုဘာသာရေးပွဲများတွင် ခွေးများ၊ သားကောင်ငယ်များ၊ တခါတရံလူသားကိုပါ ယဇ်ပူဇော်လေ့ရှိသည်ဟူ၏ ။ ထိုယဇ်ပူဇော်ခြင်း၏ အကြောင်းချင်းရာမှာ သွေးကို မာယာနတ်ဘုရားများအတွက် အာဟာရဖြစ်စေသည့် အရင်းအမြစ်တစ်ခုအဖြစ် ယင်းတို့က ရှုမြင်ခဲ့ကြခြင်းဖြစ်ပြီး သက်ရှိသတ္တဝါတစ်ကောင်၏သွေးကို ပူဇော်ပသခြင်းသည် အင်အားကြီးမားသော ပူဇော်ပသမူတစ်ခုဟု ယုံမှတ်ထားကြသည်။

လူသားတစ်ဦး ၏အသက်ကိုပူဇော်ခြင်းသည် နတ်ဘုရားများထံသို့ အသွေးသွန်းလောင်းရာရောက်ပြီးလျှင် ယင်းမှတဆင့် အရေးကြီးဆုံးသော မာယာရိုးရာဓလေ့သည် လူသားယဇ်ပူဇော်ခြင်း၏ အထွတ်အထိပ်သို့ရောက်ရှိသွားစေခဲ့သည်။ ယေဘုယျအားဖြင့် မြင့်မားသောအဆင့်ရှိသည့် စစ်အကျဉ်းသားများကို ယဇ်ပူဇော်ရာ၌ ပိုအသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ လူသားအား ယဇ်ပူဇော်ရသော အကြောင်းအရာမှာမူ အရေးကြီးသော ဆောက်လုပ်ရေးစီမံကိန်းများ ၊ အုပ်ချုပ်သူအသစ်တစ်ဦးအား နန်းတင်ခြင်း စသည့်အရေးကြီးသော ထုံးတမ်းစဉ်လာများပြုလုပ်ရာ၌ လူသားယဇ်ပူဇော်ခြင်းကို ပြုလုပ်ကြသည်။

ထိုမာယာလူမျိုးတို့သည် သချာင်္နှင့်နက္ခတ်ဗေဒ ဘာသာရပ်များတွင် အလွန်အံသြဖွယ်ကောင်းသော အတွေးအခေါ် ရှိကြသူများဖြစ်သည်။ အဆန်းတကြယ်ပြုလုပ်ခဲ့မူများနှင့် အနာဂတ်ဟောကိန်းများက ယင်းတို့၏မျိုးရိုးကို ပို၍ဂုဏ်တတ်စေခဲ့သည်။ မာယာလူမျိုးတို့သည် အင်း၊အိုင်၊မန္တန်၊နက္ခတ်အတတ်ပညာများနှင့်ဂမ္ဘီရဆန်သော ပညာပေါ်င်းမြောက်မြားစွာကို တတ်မြောက်ကျွမ်းကျင်ခဲ့ကြသည်။ ယင်းတို့၏ခေတ်တွင် သိပ္ပံပညာမထွန်းကားသေးပါဘဲနှင့် နေနှင့်နက္ခတ်တာရာများကို လေ့လာနိူင်ခဲ့ကြသည်။

အထူးသဖြင့် မာယာလူမျိုးတို့သည် စကြ၀ဠာ၏ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံကို ရှုမြင်ရာတွင် ကောင်းကင်၌အဆင့် (၁၃) ဆင့်နှင့် မရဏနိုင်ငံ၌ (၉) ခုရှိသည်ဟူ၏။ ထိုအဆင့် တစ်ခုချင်းစီကို ကွဲပြားခြားနားသောအရောင်နှင့် ဆက်စပ်လမ်းညွန်ထားရာ မြောက်ဘက်တွင်အဖြူရောင်၊ အရှေ့တွင်အနီ၊ တောင်ဘက်တွင်အဝါရောင်နှင့် အနောက်ဘက်သည်အဖြူရောင်ဖြစ်သည်။ လမ်းညွှန်ချက်များနှင့်အရောင်များသည် မာယာတို့အတွက် နတ်ဘုရားနှင့် ဆက်စပ်လျက်ရှိသောအရာများလည်း ဖြစ်သည်ဟူ၏။

လုပ်ဆောင်ခဲ့မူမှန်သမျှတွင် မယာတို့၏ပြက္ခဒိန်မှာမူ အကျော်ကြားဆုံးထဲမှတစ်ခုပင် ဖြစ်သည်။ ယင်းလူမျိုးများ၏ ယုံကြည်မူအရ ကမ္ဘာကြီးမှာ ဘီစီ၃၁၁၄ခုနှစ်ကတည်းက စတင်ဖြစ်တည်ခဲ့သောကြောင့် ယင်းတို့၏ ပြက္ခဒိန်ကိုလည်း ထိုအချိန်မှစတင်၍ ရေးဆွဲခဲ့ကြသည်။ ယင်းတို့ရေးဆွဲခဲ့သော ပြက္ခဒိန်ထဲတွင် ကြယ် လ နှင့် နေတို့၏ တည်နေရာအရွေ့အပြောင်းအပေါ် မူတည်၍ အသေးစိတ်အချက်အလတ်များကိုပါ ထည့်သွင်းရေးမှတ်ထားကြသည်ကို တွေ့ရှိခဲ့ကြရသည်။ ထိုရက်ပေါင်း ၂၆၀ ပါရှိသော tzolkʼin ရိုးရာဓလေ့ပြက္ခဒိန်သည် ဂွာတီမာလာနှင့်ချီပက်စ်ကုန်းမြင့်ရှိ ခေတ်မီမာယာအသိုင်းအဝိုင်းထဲတွင် ဆက်လက်အသုံးပြုနေပြီး သန်းနှင့်ချီသော မာယာဘာသာစကားပြောသူများသည်လည်း သူတို့၏ဘိုးဘေးများ၏ယဉ်ကျေးမှုများကို ဖွံ့ဖြိုးစေသော နယ်မြေတွင်နေထိုင်လျှက် ရှိနေကြသေးသည်ဟူ၏။ အချို့ဖော်ပြချက်များတွင်မူ မာယာတို့၏ ပြက္ခဒိန်တွင် တစ်နှစ်မှာ ၁၈လရှိပြီး တစ်လမှာ ရက်၂၀ရှိသည်ဟူ၏။

#ဆောက်လုပ်ရေးပိုင်းဆိုင်ရာတွင်မူ မာယာများသည် Neolithic နည်းပညာဖြင့် သူတို့၏မြို့များကိုတည်ဆောက်ခဲ့သည်ဟု ဆိုကြသည်။ သမိုင်းတစ်လျှောက်တွင် ယင်းတို့သည် ဘုံတဲများနှင့်ဘုရားကျောင်းအချို့ကို သစ်သားတိုင်များနှင့်သက်ကယ်များဖြင့် အများဆုံး တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်ကို တွေ့ရသည်။ သို့သော် မယာယဉ်ကျေးမှု၏ ကြီးမားသောမြို့ကြီးများကိုမူ ပိရမစ်ဘုရားကျောင်းများ၊ နန်းတော်များ၊ ကစားကွင်းများ၊ sacbeob (causeways), patios နှင့် plazas များဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားသည်ကို တွေ့ရှိရသည်။ အချို့မြို့များတွင်လည်း ကျယ်ပြန့်သောဟိုက်ဒရောလစ်စနစ်များ အသုံးပြုထားသည်ကို လေ့လာသိရှိခဲ့ကြရပြီး မြို့တိုင်းမှာ ခံတပ်နံရံများကိုလည်း ဆောက်လုပ်ထားတတ်ကြသည်။ အဆောက်အဦးအများစု၏ အပြင်ပန်းများကို အရောင်တစ်မျိုးတည်းဖြစ်စေ၊ အရောင်အမျိုးမျိုးဖြင့်ဖြစ်စေ ဆေးခြယ်သကြသလို ပန်းပု သို့မဟုတ် ပန်းချီကားများဖြင့်လည်း အလှဆင်ခဲ့ကြသည်။

#ဘုရားကျောင်းများကိုမူ အခန်းတစ်ခန်းမှသုံးခန်းအကြား ထားရှိပြီး ထိုအခန်းများမှာ အရေးကြီးသောနတ်ဘုရားများကို ရည်စူးထားခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုသို့သော ရည်စူးခံနတ်ဘုရားသည် မြို့၏နာယကဘုရားများ(သို့မဟုတ်) ဘိုးဘေးတို့၏ဘိုးဘေးတစ်ပါးလည်း ဖြစ်နိုင်သည်။ ယေဘုယျအားဖြင့်ပိရမစ်များကို အင်အားကြီးဘိုးဘေးများအား ဂုဏ်ပြုသည့်နတ်ကွန်းများအဖြစ် ဆောက်လုပ်တတ်ကြသည်။ အထင်ရှားဆုံးအဖြစ်ကမူ ကိုလံဘီယာ အကြိုခေတ် မာယာလူမျိုးတွေဟာ မက္ကဆီကို ၊ ယူကာတန်ကျွန်းဆွယ်မြောက်ပိုင်းမှာ ချီချင်အင်ဇာ(Chichen Itza)ဆိုသော မြို့တော်ကို ထူထောင်ခဲ့သည်။





 မာယာခေတ်လူသားများသည် ဓာတုဗေဒပညာရပ်များကို လည်းတတ်ကျွမ်းနေကြပြန်ပါသည်။ မာယာခေတ်က ကျန်ရှိခဲ့သောလက်ဝတ်ရတနာများ၊ အသုံးအဆောင်ပစ္စည်းများထဲတွင် ရွှေရည်စိမ်၊ငွေရည်စိမ်ထားသော ပစ္စည်းများကိုပါ တွေ့ရှိခဲ့ကြပါသည်။ ထိုရွှေရည်စိမ်ထားသော ဓာတ်ပြောင်းပညာသည် အဆင့်မြင့်ဓာတုဗေဒတွင် အကျုံးဝင်ပါသည်။ ဆိုရပါလျှင် ထိုခေတ်က ဓာတုဗေဒပညာရပ် မပေါ်ပေါ်က်သေးသည်မှာ အမှန်ပင်ဖြစ်သည်။ ယင်းမှာ ဂမ္ဘီရနွယ်သော အဂ္ဂိရတ်ပညာပင်ဖြစ်ရာ မာယာတို့၏လျိုဝှတ်ချက်များမှာ မကုန်မခမ်းနိူင်အောင် ရှိနေပါတော့သည်။ ထိုသို့မကုန်ခမ်းနိူင်သော ပညာရပ်များအပေါ် ၎င်းတို့တွေ့ကြုံခဲ့မူများအား ပြန်လည်အမှတ်ရစေရန် မှတ်တမ်းများအဖြစ် ကျောက်စာများ ထွင်းထုထားခဲ့ကြသည်။

လေ့လာတွေရှိချက်များ၏ သမိုင်းအကြောင်းအရာများအရ ၁၈၃၉ ခုနှစ်တွင်အမေရိကန်ခရီးသွားနှင့်စာရေးဆရာ John Lloyd Stephens သည် အင်္ဂလိပ်ဗိသုကာပညာရှင် draftsman Frederick Catherwood နှင့်အတူ မာယာနှင့်ပတ်သက်သော အပျက်အယွင်းများစွာကို ပုံဖော်ထားသော သူတို့၏မှတ်တမ်းများသည် လူကြိုက်များသောစိတ်ဝင်စားမှုကိုဖြစ်စေခဲ့ပြီး မာယာများကို ပို၍အာရုံစိုက်စေခဲ့သော အချက်များ ဖြစ်ခဲ့သည်။

၁၉ ရာစုနှနှောင်းပိုင်းတွင် မာယာလူမျိုးတို့၏သမိုင်းကြောင်းမှတ်တမ်းများကို မှတ်တမ်းတင်ခြင်းနှင့်အတူ မာယာတို့၏ ရုပ်ပုံကားချပ်များကို အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုနိူင်ဖို့အတွက် ပထမဆုံးသော ခြေလှမ်းများကိုတွေ့မြင်ခဲ့ရသည်။ ထိုနောက် ၂၀ ရာစု၏ ပထမဆယ်စုနှစ်အတွင်း သုတေသီတို့က မာယာပြက္ခဒိန်ကိုအဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ရန်နှင့်နတ်ဘုရားများ၊ ရက်စွဲများနှင့် ဘာသာရေးသဘောတရားများကိုလည်း ရှာဖွေဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။ ထိုသို့ဖြင့် ၁၉၃၀ ပြည့်လွန်နှစ်များ မှစ၍ ရှေးဟောင်းသုတေသနတူးဖော်မူတို့မှာ တဖြည်းဖြည်းများပြားလာခဲ့ကာ မာယာဒေသကို အကြီးအကျယ်တူးဖော်မူ ပြုလုပ်နိူင်ခဲ့ကြသည်။

#၁၉၄၂ခုနှစ်တွင် တောင်အာဖရ်ိကတိုက်၊ ဟွန်ဒူးရပ်စ်ပြည်ရှိ ရှေးမာယာတို့၏ဘုရားကျောင်းပျတ် တစ်ခုတွင် ရှေးဟောင်းသုတေသီ အင်နာဗစ်ချဲဟတ်က သလင်းကျောက်တုံးနှင့်ပြုလုပ်ထားသော ဦးခေါ်င်းခွံတစ်ခုကို တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ထိုဦးခေါင်းခွံသည်လန်ဒန်မြို့ဗြိတိသျှပြတိုက်နှင့် ပဲရစ်မြို့ပြတိုက်တွင်လည်း တစ်ခုစီရှိနေကြပါသည်။ အထူးအဆန်းစုဆောင်းသူ သူဌေးများကမူ ထိုဦးခေါ်င်းခွံကို လာဘ်ကောင်အဖြစ်ဆောင်ထားကြသည်။ မာယာလူမျိုးများကမူ ထိုဦးခေါ်င်းခွံကို မည်သို့အသုံးချခဲ့သည်ကို သုတေသီများ မသိရှိကြသေးပေ။ ထိုအပြင် မာယာလူမျိုးများ ဆောက်လုပ်ခဲ့သော နန်းတော်များ၊မြို့တော်များ၊ ဘုရားကျောင်းများမှာလည်း ယင်းတို့၏အံသြစရာကောင်းသော ဗိသုကာပညာရပ်များကို သိပ္ပံပညာရှင်များ အံသြခဲ့ကြရသည်။ အထူးသဖြင့် အီဂျစ်မှာရှိသော ပီရမစ်နှင့် ဘုရားကျောင်းပုံစံများသည် မာယာလူမျိုးများမှ စတင်လာခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်ဟု သုတေသီတို့က အခိုင်အမာဆိုထားကြသည်။

Ref::
burma.irrawaddy.com
Wikipidia
Academy

6:54AM
Aug18.2020
#Minsetwai