အနောက်တိုင်းမှမှော်
အနောက်တိုင်းမှ မှော်ပညာနှင့် ပတ်သက်ပြီးပြောရလျှင် ယင်းတို့၏ မှော်ပညာသည် သာသာရေးအမြင်များနှင့် အတိုက်အခိုက်ဖြစ်ခဲ့ကြပြီး အဖြစ်အပျက်တို့မှာ များပြားလွန်းလှသောကြောင့် အရှုပ်ထုပ်ကြီးတစ်ခုကို အစကပြန်ဖြေရသည့်ပုံမျိုးနှင့်ပင် တူတော့သည်။ သို့ပါသော်လည်း စာဖတ်သူများ အလွယ်တကူနားလည်စေရန်အတွက် ကျွန်တော်နားလည်ထားသလောက် ဖော်ပြပါမည်။ အထူးသဖြင့် အနောက်တိုင်းသားအများစုသည် ဥရောပတိုက်၏ အလယ်ခေတ်လောက်မှာ စတင်ပြီ်း မှော်ပညာကို အလွန်စိတ်ဝင်စားလာခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်သည်။ ထိုသူတို့ စိတ်ဝင်စားရခြင်း၏ အကြောင်းရင်းကို တွေးခေါ်ရှင်လည်းဖြစ်၊ ဂန္ဓရီပညာရှင်လည်းဖြစ်သော ပါရာဆဲဆပ်စ်(paracelSus1948-1541)က လူသားတို့၏ကျိုးကြောင်း ဆင်ခြင်တုံညဏ်ဖြင့် ချဉ်းကပ်ခြင်းမပြုနိူင်သော အရာများကို မှော်ပညာတွင်
တွေ့ကြုံခံစားနိူင်ပြီး ထိုအရာများအပေါ်တွင်လည်း တိုင်းတာနိူင်သော စွမ်းရည်ရှိသောကြောင့် ထိုသူတို့သည် မှော်ပညာရပ်များကို စိတ်ဝင်စားကြခြင်းဖြစ်သည်ဟု ဆိုခဲ့သည်။
#ဂန္ဓရီလောကတွင် နာမည်ကြီးသော
အယ်လီဖော့ လယ်ဝီ(Eliphos levi 1810-1875) ကလည်း မှော်ပညာဟူသည် ပညာရှင်များထံမှ လက်ဆင့်ကမ်းရောက်ရှိလာသော လျို့ဝှတ်ပညာရပ်ဖြစ်ပြီး ယင်းမှာ သဘာဝ၏လျိုဝှတ်ချက်များနှင့် ပတ်သတ်သော အစဉ်အလာတစ်မျိုး ဖြစ်သည်ဟု ဆိုခဲ့သည်။
ယင်းမတိုင်ခင်က အနောက်တိုင်းသားတို့မှာ သိပ္ပံပညာများ ထွန်းကားသောကာလတွင် ရှင်သန်လာကြသူများပီပီ ထိုပညာရပ်အပေါ် အထင်သေးရှုပ်ချခဲ့ကြသည်။ မှော်ပညာနှင့်ပတ်သတ်ပြီး သဘောထား ကျဉ်းမြောင်းကာ မှော်အတတ်ကို စိတ်ကူးယဉ်ဖန်တီးထားသော အရာတစ်ခုဟု စွပ်စွဲခဲ့ကြသည်။ သို့သော် မှော်ပညာရပ်တွင် ပါဝင်သော တစ္ဆေသရဲများကိုစေခိုင်းခြင်း၊ ပယောဂထုတ်ခြင်း၊ အရာဝထ္ထူများကို ရွေ့လျားပြခြင်း၊ တမလွန်ဘဝမှ ဝိညာဉ်များနှင့် စကားပြောဆိုခြင်း ၊
မိုင်ထောင်ပေါင်းများစွာကွာဝေးသောနေရာတွင် ဖြစ်ပျက်နေသော
အရာများကိုကြိုသိနေခြင်းတို့ကိုမူ မှော်ပညာအပေါ် ထိုသဘောထားကျဉ်းမြောင်းနေသူများကိုယ်တိုင် စိတ်ဝင်တစားနှင့် အံသြတသင့်ဖြစ်နေကြရဆဲပါပင်။ ယင်းတို့စိတ်ဝင်စားလာခဲ့သော ထိုအနောက်တိုင်းမှ မှော်ပညာတွင်လည်း အေ့ရှတိုင်းမှာ အောက်လမ်းမှော်ပညာ၊ အထက်လမ်းမှော်ပညာဟု နှစ်မျိုးခွဲထားသကဲ့သို့ပင် အနောက်တိုင်းသားတို့ကလည်း ယင်းတို့၏မှော်ပညာကို Black magicနှင့် White magic ဟူ၍ နှစ်မျိုးနှစ်စား ခွဲခြားထားပါသည်။ ထိုခွဲခြာချက်ကို ယျေဘုယ သုံးသပ်ကြည့်လျှင်မူ Black magicတွင် စုန်းများပါဝင်ပြီး White Magicတွင် သူတော်စင်များ၊ တမန်တော်များပါဝင်ပါလိမ့်မည်။
အနောက်တိုင်းမှော်ပညာတွင် မှော်ဆိုသည့် စကားလုံးမှာ ဂရိအခေါ်megeia လက်တင်အခေါ် magiaမှ ဆင်းသက်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့် အနောက်တိုင်းသား တစ်ချို့ကလည်း ဂရိတို့၏ မှော်ပညာအပေါ် ထားရှိသည့်အမြင်အတိုင်း လိုက်လံစဉ်းစားကြသည်။ ဂရိနှင့် ရောမတို့၏ အစဉ်အလာတွင် မှော်အတတ်ပညာကိုတတ်သော နတ်ဝိဇ္ဇာကဲ့သို့သော ပညာရှင်များသည်ထိုလျိုဝှတ်နတ်နဲသော မှော်ပညာများကို ရှေးခေတ် pantheonsတို့၏ နတ်ဘုရားများမှတဆင့် ဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ထားကြသည်။ အေဒီ ၁ရာစု မှ ၄ရာစုအတွင်းရှိ အီဂျစ်တို့၏ ကျူစာများထဲတွင် နတ်ဝိဇ္ဇာပညာရှင်များသည် တိုင်းပြည်အုပ်ချုပ်သူကို နိူင်ငံရေးဆိုင်ရာဆုံးဖြတ်ချက်များကို အောင်အောင်မြင်မြင်နှင့် ကျယ်ပြန့်စွာ လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်နိူင်ဖို့အတွက် တိရိစ္ဆာန်များဖြင့် နတ်များကို ယဇ်ပူဇော်ကြသည်ဟု ဖော်ပြပါရှိလေရာ မှော်ပညာမှာ နတ်ဘုရားများမှ ဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်ကြောင်းကို ဖော်ပြချင်တာလည်း ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိူင်ပါသည်။
သို့သော် အနောက်တိုင်းသား အများစုမှာ အစကတည်းက မှော် ကို စိတ်ကူးယဉ်ထားသောအရာတစ်ခုဟု မြင်ခဲ့ထားကြသူများဖြစ်လေရာ အေဒီ၉၀၀-အေဒီ၁၀၅၀အကြားတွင် ခရစ်ယာန်ဘာသာရေးဆရာများက စုပေါ်င်းပြီး မှော်ပညာအပေါ် ရှုပ်ချမူများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြပြီး ထိုနောက်ပိုင်းကာလတွင်လည်း ဆမှာ်ပညာရှင်များကို မှားယွင်းသောအယူဝါဒရှိသူများအဖြစ် သဘောထားပြီး တိုက်ဖျတ်မူများကို ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ ထိုဘာသာရေးဆရာများသည် မှော်ပညာရှင်တို့မှာ အယူမှား၍ မာန်နတ်ကို ကိုးကွယ်ကာ ထိုမာန်နတ်၏ အလုပ်များတွင် ပါဝင်ပတ်သက်နေကြသည်ဟု ယုံကြည်ထားကြသည်။
၁၅ရာစုတွင်မူ မှော်ပညာဆိုင်ရာ အယူအဆတစ်ခုဖြစ်သော စာတန်နတ်နှင့်လူ့ဝိညာဉ်တို့၏ ပေါ်င်းစည်းမူမှတဆင့် မှော်စွမ်းအင်များ ရရှိလိမ့်မည်ဆိုသော မှော်ဆရာတို့၏ ယုံကြည်မူဟာ အခြားသောသူများကို ထိခိုက်နစ်နာမူများ ခံစားစေသည့်အပြင် ဘာသာရေးတန်ဖိုးကျဆင်းအောင် လုပ်ဆောင်ခြင်းဖြစ်သည်ဟု စွပ်စွဲပြီး ဖမ်းဆီးညှင်းပန်းခဲ့ကြသည်။ ထိုအပြင် မူဆလင်နှင့် ဂျူးလူမျိုးတစ်ချို့ကိုလည်း နတ်ဆိုးကိုးကွယ်သူများအဖြစ် သံသယဝင်ကြပြန်သည်။ ထိုနောက် ထိုလူမျိုးတို့ ဓလေ့အရပြုလုပ်သော ဘာသာရေးပွဲတစ်ခုတွင် ယင်းတို့သည် ကလေးငယ်များအား စတေးခြင်းပြုလုပ်နေပြီး ထိုဂျူးလူမျိုးတို့မှာ စတေးရန်အတွက် ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင် ကလေးငယ်များအား ခိုးယူခဲ့ကြသည်ဟု ပြောဆိုခဲ့ကြသည်။ ထိုကြောင့် ဆိုခဲ့ပြီးအတိုင်း အနောက်တိုင်းမှ မှော်ပညာသည် ဖွံဖြိုးလာနိူင်ရန်အတွက် ဘာသာရေးနှင့် စစ်ပွဲနွဲခဲ့ရသည်မှာ အကြိမ်ကြိမ်အခါခါပါပင်။ သို့သော်လည်း မည်သို့သော်အကြောင်းကြောင့်မှန်းမသိ။ ထိုခေတ်ကာလရှိ မှော်ပညာလိုက်စားကြသူများအပေါ် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ရှုပ်ချနေသည့်တိုင်အောင် မှော်ပညာနှင့် ဆက်စပ်သော စာအုပ်များသည်က ပလူပျံအောင် ထွက်ပေါ်လျှက် ရှိပြန်။။ ထိုအထဲတွင်
ဘာသာရေး၌ ယုံကြည်သက်သော စာရေးဆရာတော်တော်များများက မှော်ဟူသည်မှာ လိမ်လည်လှည့်ဖျားထားသော ပညာရပ်ဖြစ်ပြီး ဘာသာရေးနှင့် ရိုးရာဓလေ့ထုံးစံများ၏ ဆန်ကျင်ဘက်ဖြစ်သည်ဟု ဖော်ပြရေးသားခဲ့ကြသည်။ ထိုအပြင် မှော် ပညာမှာ ရိုးရာဓလေ့တွင်သာမက နတ်ဆိုးများ၏ လက်အောက်ခံအဖြစ် ပူးပေါ်င်းပါဝင်လျှက်ရှိသောကြောင့် ဘာသာရေးနှင့်လည်း ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်နေသည်ဟု ဆိုခဲ့ကြပြန်ပါသည်။ သို့သော် မည်သို့ဆိုစေကာမူ ဘာသာရေးသင်ကြားမူများစွာတိုင်းတွင် ခြားနားသောနည်းလမ်းများဖြင့် မှော်ဆန်သော အရာများရှိကြသည်ကို ပညာရှင်တို့ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ကြပြီးဖြစ်သည်။
ချဉ်းကပ်မူတစ်ခုအနေဖြင့် ယင်းနှင့်ပတ်သတ်ပြီး မနုဿဗေဒပညာရှင်
Edward Tylor နှင့် James G. Frazerတို့က ဆွေးနွေးခဲ့ကြသည်။ ထိုဆွေးနွေးချက်အရ မှော်နှင့်ဘာသာတရား ဟူသည်မှာ ဆန့်ကျင်ဘက်ပင် ဖြစ်သည်ဟု အဖြေထုတ်ခဲ့ကြသည်။
Marcel Mauss နှင့် Emile Durkheim ဆွေးနွေးမူတွင်မူ လူများသည် ဘာသာရေးထဲသို့ မှော်ပညာကို သယ်ဆောင်လာကြခြင်းသာ ဖြစ်သည်ဟု အဖြေထုတ်ကြသည်။ မည်သို့ပင်ဖြစ်ဖြစ် လေ့လာခက်များအရ
သမိုင်းတောက်လျှောတ်တွင်မူ မှော်ပညာမှာ ဘသာရေးနှင့် မပက်သတ်ဘဲ သို့မဟုတ် ပက်သတ်ခဲ့ပါလျှင်လည်း မှော်ပညာသည် ဘာသာရေးတစ်ခုမဟုတ်၍ သူ့ဟာသူ တသီးတသန့်ရှိနေကြောင်းကို ရှေးခေတ်မှော်ပညာရှင်များ၏ လုပ်ဆောင်မူများ၊နှင့် ရည်ညွှန်းမူများက ဥပမာပြလျှက်ရှိနေသည်။
ခေတ်အဆက်ဆက် ပြောင်းလဲတိုက်ပွဲဝင်ခဲ့ကြပြီးနောက် ရလဒ်ထွက်ပေါ်လာသည်မှာ မှော်သည် စာပေဆိုင်ရာ ဘာသာတစ်ရပ်တစ်ခု ဖြစ်လာရသည့်အထိ အနောက်တိုင်းသားတို့၏ စိတ်ဝင်စားမူများကို မြင့်တတ်လာစေခဲ့ပါတယ်။
ယင်းတို့အတွက် စိတ်ဝင်စားစရာအကောင်းဆုံး ဖြစ်ရပ်ကမူ အလယ်ခေတ် ဥရောပမှော်ပညာရှင်များသည်
ဂျူးတို့၏ဓလေ့ထုံးတမ်းများနှင့်အာရပ်သိပ္ပံအရင်းအမြစ်များဖြစ်သော နက္ခတ်မှော်လက်စွဲမှာ အခြားဆန်းကြယ်သောအရာများပါ ပါဝင်ပတ်သက်နေခဲ့ပြီး ထိုပညာရပ်တို့မှာ ခရစ်ယာန်ဘာသာ၏
ပင်မဓလေ့ထုံးထမ်းစဉ်လာမှ ပြန်လည်ဆန်းသစ်ခဲ့သောအရာဖြစ်သည်။ ထိုအထဲမှ Necromancy ဆိုသော မှော်ပညာသည် လက်တင်ခရစ်ယာန်ဘာသာရေး ထုံးတမ်းစဉ်လာများကို အသုံးပြု၍ လူသေတို့၏ဝိညာဉ်ကို နာခံရန်လှုံ့ဆော်ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် ပယောဂထုတ်ခြင်း၊ မကောင်းဆိုးဝါးများအား ခိုင်းစေခြင်းကဲ့သို့ ဖြစ်သည်။
ထိုသိုနှင့် ၁၇ရာစုသို့ ရောက်လျှင် စကော့လူမျိုး ၊မနုဿဗေဒပညာရှင် ဆာဂျိမ်းဖရေ
ဇာ(Sir James Frazer)က သူ၏ဂန္တဝင်မြောက် ကျမ်းတစ်ဆူ ဖြစ်သော ရွှေသစ်ကိုင်း(The golden bough)တွင် မှော်ပညာအသုံးပြုပုံတွေကို ရှင်းလင်းပြသခဲ့သည်။
သူရှင်းပြထားသော မှော်ပညာအသုံးပြုမူပုံစံမှာ နှစ်မျိုးရှိပြီး ထိုနှစ်မျိုးမှာ ဆင်တူမှော်ပညာနှင့် ဓာတ်ကူးမှော်ပညာဟူ၍ဖြစ်သည်။
ဆင်တူမှော်ပညာတွင် သဏ္ဍန်လုပ်သရုပ်တူစေဆိုသကဲ့သို့ ဆင်တူပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် တူညီသောအကျိုးကိုဖြစ်ပေါ်စေသည်။
ဥပမာပြရလျှင် voodooလုပ်ဆောင်ချက်များကဲ့သို့ ဓာတ်ပုံထဲမှ လူတစ်ဦးအား အပြင်တွင် နာကျင်ခံစားရအောင် ဓာတ်ပုံမှတဆင့် ပြု လုပ်ဆောင်ခြင်းမျိုးဖြစ်သည်။
ဓာတ်ကူးမှော်ပညာမှာမူ ထိတွေ့မူ ကြာရှည်ရှိနေသော အရာဝထ္ထူတစ်ခုသည် ထိတွေ့သူနှင့် ကွဲကွာသွားသောလည်း ထိုအရာဝထ္ထူသည် ထိတွေ့သူနှင့် တစ်ထပ်တည်းကျနေလျှက် ရှိနေဆဲပင်ဖြစ်သည်။ ဥပမာပြရလျှင် ကျွန်တော်တို့မြန်မာအယူအဆတစ်ခုတွင် ရေနစ်သေသော အလောင်းကိုရှာမတွေ့ပါက ထိုရေနစ်သေသူ အုံးခဲ့သော ခေါ်င်းအုံးကို ရေထဲသို့ ပစ်ချရသည်။ ထိုအခါ ခေါ်င်းအုံးမှာ
အလောင်းရှိသောနေရာတည့်တည့်တွင် တဝဲလည်လည် ဖြစ်နေတတ်သည်။ ထိုသို့ဖြစ်ရခြင်းသည် ခေါ်င်းအုံးမှာသေဆုံးသူနှင့် ထိတွေ့မူများသဖြင့် ကိုယ်ဟွးဖြစ်လာရ
ခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုအတိုင်းပင် ခြေရာကောက်ပြုစားခြင်း ဆိုသည် မှာလည်း ကိုယ်ဟွးသဖွယ်ယူဆပြီး စီရင်ခြင်းဖြစ်ရာ ထိုစီရင်ခြင်း
သည်လည်း ဓာတ်ကူးမှော်ပညာပင်ဖြစ်ပါသည်။
၁၉ရာစုနှစ်သို့ ကူးပြောင်းပြီးနောက်မှာတော့ မှော်အတတ်ပညာတစ်ခုအဖြစ် လူသိများလာသည့် esoteric အတွေးအခေါ်သစ်များ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ ဤရာစုအတွင်းထင်ရှားသောအဖွဲ့များတွင် Theosophical Society နှင့်ရွှေအရုဏ်၏ Hermetic Orderတို့ ပါဝင်သည်။ ခေတ်သစ်ရောက်လာချိန်တွင် မှော်အတတ်ပညာသည် ပိုမိုဖွံ့ဖြိုးပြီး Wicca ကဲ့သို့သောဘာသာရေးလှုပ်ရှားမှုများလည်း ပါဝင်လာခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ esotericကိုအကြောင်းပြု၍ esotericismများလည်း ပေါ်ပေါ်က်လာသည်။
#Esotericနှင့် esotericism ဟူသော ဝေါဟာရအဓိပ္ပါယ်များသည် ယခုရေးလျှက်ရှိသော အနောက်တိုင်းမှော်ပညာသမိုင်းကဲ့သို့ အလွန့်အလွန်မှ ရှုပ်ထွေးစရာကောင်းသော ဝေါဟာရပင်ဖြစ်သည်။ သို့သော် လွယ်ကူသော အဓိပ္ပါယ်အချို့ကို ဖော်ပြရလျှင်မူ အချို့သော esotericist ကျောင်းများ၏အတွေးအမြင်များတွင် "esotericism" ကို နှစ်ပေါင်းများစွာ ဝှက်ထားသော အတွင်းပိုင်းဓလေ့ထုံးစံအဖြစ် သတ်မှတ်သည်။ ဘာသာရေးဆရာတစ်ယောက်ဖြစ်သော Versluis ကမူ "အနောက်တိုင်း esotericism" ကို "အနောက်ဥရောပသမိုင်းဝင်ရေစီးကြောင်းများမှတဆင့် အတွင်းပိုင်းထိ လျှို့ဝှက်ထားသောဝိညာဏအသိပညာ" ဟုအဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုထားသည်။
ထိုသို့ဖြင့် မှော်စာအုပ်များ ၊ မှော်ပညာရှင်များ ပြန်လည် ပေါ်ထွန်းလာခြင်းကြောင့် ၂၀ရာစုသို့ ရောက်ရှိကြသောအခါ အနောက်တိုင်းသားတို့သည် မှော်ပညာရပ်များ ပြန်လည်ဆန်းသစ်စေလာဖို့အတွက် ရှေးဟောင်းမှော်ပညာတွေကို ပြည်လည်ရှာဖွေဖော်ထုတ်ပြီး လေ့လာခဲ့ကြသည်။ အထူးသဖြင့် ရှေးခေတ်ဂရိတို့၏ ပညာရပ်များကို ပိုမို၍ လေ့လာကြသည်။ ဤတွင် ရှေးခေတ် ဂရိတို့သည် အေ့ရှတိုင်းလူမျိုးများ၏ယဉ်ကျေးမူကိုခံခံထားပြီး ဂရိယဉ်ကျေးမူကို တည်ဆောက်ကြရန် ဆန္ဒရှိခဲ့ကြသည်ကို တွေ့ရှိခဲ့ကြသည်။ ထိုသို့ ရှေးဂရိတို့၏ ယဉ်ကျေးမူနှင့် ဓလေ့ထုံးထမ်းများကို
ကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်ရာမှ အစပြုပြီး ဂရိတို့၏ ရှေးကျသော ပန်းချီကားများနှင့် အခြားသော အသေးအဖွဲ့လေးများပစ္စည်းလေးများအထိ မှေိာပညာကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်ရာမှ ရှေးကျသော ဂရိတို့၏ မှော်ပညာဆိုင်ရာ သီဝရီများကို ပြန်လည်တည်ဆောက်နိူင်ခဲ့ကြသည်။
တစ်ချိန်တုန်းက လူနေမူအသိုင်းထဲတွင် လက်မခံငြင်းပယ်ခဲ့သော ဂရိတို့၏ ကျိန်စာတိုက်ခြင်း အကြောင်းများလည်း ပြန်လည်အသစ်ဖြစ်လာရသည်။ တစ်ချိန်က ထိုကျိန်စာတိုက်ခြင်းအမူ၌ တစ်ဦးပိုင် ကျန်စာတိုက်ခြင်းသာရှိခဲ့ပြီး ယထုအခါမှာသော အများနှင့်သက်ဆိုင်သော ကျိန်စာတိုက်ခြင်းတို့ကိုပါ ဖော်ပြနိူင်ခဲ့ကြသည်။ ထိုသို့ များလှစွာသောသော မှော်ပညာများကို ပြန်လည်ဖော်ထုတ်မူထဲတွင် မှော်ဆန်သော သင်္ကေတများအား အသုံးပြုပုံများလည်း ပါဝင်ခဲ့လေသည်။
Ref:
ဝီကီပီဒီယာနှင့်ဂူဂဲလ်
Aug10.2020
#Minsetwai
